Բլոգ

Մակերիկամային անբավարարությունը, կամ ինչպես այն նաև կոչվում է՝ Ադիսոնի հիվանդություն, էնդոկրին համակարգի հիվանդություն է, որի դեպքում խանգարվում է մակերիկամների կեղևի աշխատանքը՝ հանգեցնելով հորմոնների անբավարար արտադրության։ Մակերիկամների կեղևը արտադրում է մի շարք կարևոր ստերոիդ հորմոններ՝ կորտիզոլ, ալդոստերոն և անդրոգեններ։ Կորտիզոլի արտադրությունը վերահսկվում է հիպոֆիզում արտադրվող ադրենոկորտիկոտրոպ հորմոնի (ACTH) միջոցով։ Կորտիզոլը համարվում է կենսական նշանակություն ունեցող «սթրեսի հորմոն», որը մասնակցում է ճարպային և ածխաջրային նյութափոխանակությանը, կարգավորում է իմունային համակարգի աշխատանքը և օրգանիզմի ընդհանուր դիմադրողականությունը։ Իսկ ալդոստերոնը ապահովում է ջրի և էլեկտրոլիտների հավասարակշռությունը՝ պահպանելով արյան ճնշումը և նատրիումի-կալիումի հարաբերակցությունը։ Տարբերում են մակերիկամային անբավարարության երեք ձև՝ առաջնային, երկրորդային և երրորդային։ Առաջնային մակերիկամային անբավարարություն Այս ձևի դեպքում ախտահարվում են հենց մակերիկամները։ Հիմնական պատճառները՝ 1. Աուտոիմուն ախտահարում, որի դեպքում օրգանիզմը արտադրում է հակամարմիններ մակերիկամների կեղևի կորտիկոստերոիդ արտադրող բջիջների դեմ՝ աստիճանաբար ոչնչացնելով դրանք։ 2. Ամիլոիդոզ 3. Մետաստազներ 4. Մակերիկամների հեմոռագիկ ինֆարկտ 5. Վարակիչ հիվանդություններ՝ տուբերկուլյոզ, մենինգոկոկային վարակներ, ցիտոմեգալովիրուս և այլն։ Երկրորդային մակերիկամային անբավարարություն Զարգանում է հիպոֆիզի անբավարար գործունեության հետևանքով, որի պատճառով ադրենոկորտիկոտրոպ հորմոնի արտադրությունը նվազում է, և մակերիկամները չեն ստանում բավարար խթանում՝ կորտիզոլ արտադրելու համար։ Հիմնական պատճառները՝ 1. Ուռուցքներ 2. Գանգատների կամ գլխի վնասվածքներ 3. Արյան շրջանառության խանգարումներ 4. Բորբոքային պրոցեսներ Մակերիկամային անբավարարության հիմնական ախտանիշները 1. Մկանային թուլություն 2. Մաշկի շագանակագույն պիգմենտացիա 3. Ցածր արյան ճնշում 4. Բրադիկարդիա 5. Նատրիումի նվազում 6. Կալիումի ավելացում 7. Հիպոգլիկեմիա 8. Էոզինոֆիլիա 9. Հոգնածություն 10. Սրտխառնոց, փսխում, լուծ 11. Որովայնային ցավեր 12. Գլխապտույտ 13. Քնկոտություն Ախտորոշում Ախտորոշման գործընթացում կարևոր է մանրամասն անամնեզ հավաքելը՝ պարզելու համար, արդյոք հիվանդը ընդունել է գլյուկոկորտիկոիդային դեղամիջոցներ (հաբեր, ներարկումներ կամ քսուքներ)։ Գլյուկոկորտիկոիդները լայնորեն կիրառվում են տարբեր բորբոքային հիվանդությունների բուժման ժամանակ, սակայն դրանց ընդունումը պետք է կատարվի հստակ սխեմայով։ Դեղաչափի կտրուկ նվազեցումը կամ հանկարծակի դադարեցումը կարող է խաթարել հիպոֆիզի հորմոնային ֆունկցիան և առաջացնել մակերիկամային անբավարարություն։ Լաբորատոր և գործիքային հետազոտություններ՝ • Հորմոնալ հետազոտություններ՝ կորտիզոլի, ACTH-ի մակարդակ • Գլխուղեղի ՄՌՏ և մակերիկամների ԿՏ՝ օրգանական փոփոխությունների հայտնաբերման համար Բուժում Բուժման հիմնական սկզբունքը հորմոնալ փոխարինող թերապիայի կիրառումն է՝ կորցրած հորմոնների պակասը լրացնելու համար։ Սթրեսային իրավիճակներում (վիրահատություններ, վարակներ, բարձր ջերմություն, ծանր վթարներ, ինչպես նաև ուժեղ ֆիզիկական կամ մտավոր ծանրաբեռնվածություն) օրգանիզմի կորտիզոլի պահանջարկը աճում է, ինչի դեպքում անհրաժեշտ է ժամանակավորապես բարձրացնել դեղաչափը։ Երբ սթրեսային իրավիճակը հաղթահարվում է, դեղաչափը պետք է վերադարձվի նախնական մակարդակի։ Եզրակացություն Մակերիկամային անբավարարությունը լուրջ էնդոկրին խանգարում է, որը պահանջում է ճիշտ ախտորոշում և հորմոնալ վերահսկվող բուժում։ Նշված ախտանիշների առկայության դեպքում պարտադիր է դիմել էնդոկրինոլոգի՝ համապատասխան խորհրդատվություն և հետազոտություններ անցնելու համար։

Չոր աչքի համախտանիշը տեսողության ամենատարածված խանգարումներից է, որի դեպքում աչքի մակերեսը կորցնում է բնական խոնավությունը։ Դա տեղի է ունենում, երբ արցունքային թաղանթը դառնում է անկայուն կամ արցունքային հեղուկը բավարար քանակությամբ չի արտադրվում։ Արդյունքում աչքերը սկսում են «չորանալ», առաջանում է գրգռվածություն, հոգնածություն և ավազի զգացում։ Ըստ ակնաբույժների՝ այս համախտանիշը հանդիպում է գրեթե յուրաքանչյուր հինգերորդ մարդու մոտ, առավել հաճախ՝ 40 տարեկանից բարձր կանանց մոտ։ Ժամանակակից ապրելակերպը՝ համակարգչի մոտ մշտական աշխատանքը, օդորակիչների և կոնտակտային լինզաների օգտագործումը, խնդիրն ավելի ու ավելի տարածված է դարձնում։ Պատճառներ և Հիվանդության Զարգացում Արցունքային թաղանթը պաշտպանում է եղջերաթաղանթը չորացումից և գրգռումից։ Այն բաղկացած է երեք շերտից՝ ճարպային (յուղային), ջրային և լորձային։ Նրանցից գոնե մեկի խախտումը հանգեցնում է նրան, որ խոնավությունն արագ գոլորշիանում է, իսկ աչքի մակերեսը մնում է անպաշտպան։ Պատճառները լինում են ինչպես ներքին, այնպես էլ արտաքին։ Ներքինները կապված են հորմոնալ փոփոխությունների (օրինակ՝ դաշտանադադարի կամ հղիության ընթացքում), քրոնիկական հիվանդությունների, վիտամին A-ի և E-ի արտադրության նվազման հետ։ Արտաքինները՝ չոր օդի, քամու, օդորակիչների ազդեցությունն են, ինչպես նաև էկրանի հետ աշխատելիս հազվադեպ թարթելը։ Իրավիճակը կարող են խորացնել սխալ ընտրված լինզաները և որոշ դեղամիջոցների երկարատև օգտագործումը։ Ախտանիշներ Չոր աչքի համախտանիշի հիմնական նշաններն են՝ չորության և այրոցի զգացումը, կարմրությունը, օտար մարմնի կամ ավազի զգացումն աչքերում։ Երբեմն առաջանում է արցունքահոսություն՝ գրգռման նկատմամբ պարադոքսալ ռեակցիա, երբ արցունքները չեն հասցնում խոնավացնել մակերեսը։ Տեսողությունը կարող է դառնալ անկայուն, կարծես թեթևակի մշուշոտ։ Ամենից հաճախ անհարմարավետությունն ուժեղանում է երեկոյան, երկար կարդալուց, համակարգչի մոտ աշխատելուց կամ չոր օդով տարածքներում գտնվելուց հետո։ Ծանր դեպքերում կարող է զարգանալ եղջերաթաղանթի բորբոքում և նույնիսկ տեսողության վատթարացում։ Ախտորոշում Չոր աչքի համախտանիշը որոշելուն օգնում է ակնաբուժական հետազոտությունը։ Բժիշկը գնահատում է կոպերի վիճակը, թարթման հաճախականությունը, եղջերաթաղանթի և արցունքային թաղանթի արտաքին տեսքը։ Ախտորոշումը ճշտելու համար կարող են կիրառվել պարզ թեստեր՝ • Շիրմերի թեստ՝ չափում է արտադրվող արցունքների քանակը։ • Նորնի թեստ՝ ցույց է տալիս, թե որքան արագ է գոլորշիանում արցունքային թաղանթը։ • Ֆլուորեսցեինով փորձ՝ հայտնաբերում է չորացած եղջերաթաղանթի հատվածները։ Այս հետազոտությունները ցավազուրկ են և տևում են ընդամենը մի քանի րոպե։ Բուժում և Խնամք Բուժման գլխավոր նպատակը աչքերի նորմալ խոնավության վերականգնումն ու գրգռվածության վերացումն է։ Շատ դեպքերում օգնում են «արհեստական արցունքներ» կաթիլները, որոնք նմանակում են բնական խոնավությունը և պաշտպանում եղջերաթաղանթը։ Արտահայտված բորբոքման դեպքում կիրառվում են հակաբորբոքային կամ վերականգնող դեղամիջոցներ։ Կարևոր է վերացնել առաջացնող գործոնները՝ խուսափել փոշոտ և չոր տարածքներից, ճիշտ ընտրել լինզաները, ընդմիջումներ անել մոնիտորի մոտ աշխատելիս։ Ծանր դեպքերում ակնաբույժը կարող է առաջարկել փոքր վիրաբուժական շտկում՝ արցունքների արտահոսքը նվազեցնելու և բնական խոնավությունը պահպանելու համար։ Կանխարգելում Չոր աչքի համախտանիշը կարելի է կանխարգելել, եթե ամեն օր հոգ տանել աչքերի մասին՝ • Ավելի հաճախ թարթեք համակարգչի մոտ աշխատելիս։ • Պահպանեք օդի խոնավությունը սենյակում։ • Խմեք բավարար քանակությամբ ջուր և ռացիոնում ներառեք վիտամին A և Օմեգա-3 պարունակող մթերքներ։ • Մի՛ կիրառեք աչքի կաթիլներ և դեղամիջոցներ առանց բժշկի ցուցման։ Համախտանիշի նույնիսկ թեթև ձևը ուշադրություն է պահանջում։ Ժամանակին բուժումը օգնում է պահպանել աչքերի առողջությունը և կանխել բարդությունները։ Եթե դուք աչքերում զգում եք չորություն, այրոց կամ հոգնածություն, մի՛ սպասեք՝ դիմեք ակնաբույժին։ Հարմարավետությունն ու հայացքի պարզությունը վերադարձնելը լիովին իրատեսական է։

Ցրված սկլերոզը (ՑՍ) կենտրոնական նյարդային համակարգի քրոնիկական աուտոիմուն հիվանդություն է, որի ժամանակ իմունային համակարգը սխալմամբ հարձակվում է գլխուղեղի և ողնուղեղի, ինչպես նաև տեսողական նյարդերի նյարդաթելերի միելինային թաղանթի վրա։ Միելինի վնասումը խախտում է նյարդային ազդակների հաղորդումը և հանգեցնում բազմաթիվ նյարդաբանական ախտանիշների։ Էթիոլոգիա Ցրված սկլերոզի ծագման ճշգրիտ պատճառներն անհայտ են։ Ենթադրվում է, որ հիվանդության զարգացմանը նպաստում է հետևյալ գործոնների համակցությունը՝ • գենետիկ նախատրամադրվածություն, • շրջակա միջավայրի գործոններ (վարակներ, վիտամին D-ի պակաս, սթրես, ծխել)։ Պաթոգենեզ Իմունային բջիջները (լիմֆոցիտները) ներթափանցում են հեմատոէնցեֆալիկ պատնեշը և վնասում միելինը։ Արդյունքում զարգանում է բորբոքում, և ժամանակի ընթացքում կարող է տեղի ունենալ նյարդաթելերի՝ բուն ակսոնների քայքայում։ Ցրված սկլերոզի ձևերը • Ռեմիտացիոն-ռեցիդիվող (ՌՌՑՍ) — ամենատարածված ձևն է, որի ժամանակ տեղի է ունենում սրացումների և ռեմիսիաների հերթագայություն։ • Երկրորդային-պրոգրեսիվող (ԵՊՑՍ) — սկզբում ընթանում է որպես ՌՌՑՍ, այնուհետև աստիճանաբար անցնում է պրոգրեսիվող ձևի։ • Առաջնային-պրոգրեսիվող (ԱՊՑՍ) — ախտանիշների աստիճանական աճ՝ առանց արտահայտված ռեմիսիաների։ • Պրոգրեսիվող-ռեցիդիվող (ՊՌՑՍ) — հազվադեպ տարբերակ, երբ հիվանդության պրոգրեսիան ուղեկցվում է սրացումներով։ Ախտանիշներ Կլինիկական պատկերը բազմազան է և կախված է նրանից, թե նյարդային համակարգի որ հատվածներն են ախտահարված։ Հնարավոր դրսևորումներն են՝ • թուլություն վերջույթներում, մկանային սպաստիկություն, • թմրածություն, ծակծկոց, «էլեկտրական հոսանքի» զգացողություն մարմնում, • միզարձակման և աղիների աշխատանքի խանգարումներ, • տեսողության խանգարումներ (դիպլոպիա, անորոշություն, կուրություն մեկ աչքով), • կոորդինացիայի, հավասարակշռության, քայլվածքի խանգարում, • քրոնիկական հոգնածություն, գլխապտույտ, • ճանաչողական խանգարումներ (հիշողություն, ուշադրություն), • դեպրեսիա և էմոցիոնալ անկայունություն։ Ախտորոշում Ախտորոշումը կայացվում է տվյալների ամբողջության հիման վրա՝ • Գլխուղեղի և ողնուղեղի ՄՌՏ — դեմիելինիզացիայի օջախների հայտնաբերում, • Առաջացած պոտենցիալներ — նյարդային ազդակների հաղորդման արագության ստուգում, • Ողնուղեղային հեղուկի անալիզ — օլիգոկլոնալ հակամարմինների հայտնաբերում, • Կլինիկական պատկեր և սրացումների պատմություն։ Բուժում Թերապիայի հիմնական նպատակներն են՝ հիվանդության ակտիվության նվազեցումը, պրոգրեսիայի դանդաղեցումը և ախտանիշների թեթևացումը։ Բազիսային թերապիա (DMT, հիվանդության ընթացքը մոդիֆիկացնող դեղամիջոցներ)՝ • ինտերֆերոն-բետա, • գլատիրամերի ացետատ, • մոնոկլոնալ հակամարմիններ (նատալիզումաբ, օկրելիզումաբ, ալեմտուզումաբ), • օրալ դեղամիջոցներ (ֆինգոլիմոդ, դիմեթիլֆումարատ և այլն)։ Սրացումների կանխարգելում՝ կորտիկոստերոիդների բարձր դոզաներ (մեթիլպրեդնիզոլոն և այլն)։ Ախտանշանային թերապիա՝ դեղամիջոցներ սպաստիկությունը, ցավը, հոգնածությունը, միզարձակման խանգարումները թեթևացնելու համար։ Վերականգնում՝ ֆիզիոթերապիա, բուժական ֆիզկուլտուրա, հոգեբանական աջակցություն։ Կանխատեսում Ցրված սկլերոզը քրոնիկական և դեռևս անբուժելի հիվանդություն է։ Սակայն ժամանակակից դեղամիջոցները թույլ են տալիս զգալիորեն դանդաղեցնել պրոգրեսիան և երկար տարիներ պահպանել կյանքի որակը։ Հիվանդների մեծ մասը, հատկապես բուժման վաղ սկսելու դեպքում, պահպանում է շարժունակությունը տասնամյակներ շարունակ։

Ռեցիդիվող պոլիխոնդրիտը հազվագյուտ, բայց լուրջ հիվանդություն է, որի ժամանակ մարդու օրգանիզմի պաշտպանական համակարգը սխալմամբ սկսում է հարձակվել սեփական աճառային հյուսվածքի վրա։ Աճառը այն ճկուն նյութն է , որը ձևավորում է մեր ականջները, քիթը, որոշ հոդեր, շնչափողը և նույնիսկ սրտի որոշ հատվածներ։ Երբ այդ հյուսվածքը վնասվում է , առաջանում են բորբոքումներ, ցավեր և փոփոխություններ։ Հիվանդությունն անվանվում է ռեցիդիվող, որովհետև այն սովորաբար ընթանում է պարբերաբար կրկնվող նոպաներով․ լինում են ժամանակներ, երբ հիվանդությունը ակտիվ է, իսկ հետո թուլանում է կամ գրեթե անհետանում։ Այդ հանգիստ շրջանից հետո նորից կարող են ի հայտ գալ բորբոքումներ։ Որո՞նք են ռեցիդիվող պոլիխոնդրիտի հիմնական նշանները Ամենից հաճախ հիվանդությունն առաջինը ազդում է ականջների աճառի վրա։ Բնորոշ է արտաքին ականջի միակողմանի կամ երկկողմանի ախտահարումը։ Ականջը կարմրում է, ցավում և ուռչում, իսկ ականջի բլթակը սովորաբար չի տուժում։ Շատ հիվանդներ նկարագրում են, որ ականջներն այրվում են կամ ցավում են նույնիսկ դիպչելիս։ Կարող է հանգեցնել «փափուկ ականջների» կամ «ծաղկակաղամբի» տեսքի զարգացմանը։ Հաջորդ տարածված ախտանշանը քթի աճառի բորբոքումն է։ Քիթը կարող է կարմրել, ցավալ և ժամանակի ընթացքում ձևափոխվել՝ առաջացնելով այսպես կոչված «թամբաձև քթի» տեսք։ Մյուս ախտանշանը կոկորդի, շնչափողի, բրոնխների ախտահարումն է, որը նույնպես հաճախ է հանդիպում։ Ի տարբերություն մյուս ախտանշանների, այն կարող է կյանքին վտանգ սպառնալ՝ բերելով շնչափողի կիսաօղերի փափկեցման, այսպես կոչված խոնդրոմալյացիայի։ Դա կարող է հանգեցնել շնչափողի կրիտիկական նեղացման՝ ստենոզի, և բերել հիվանդի շնչահեղձության։ Հիվանդների մոտ զարգանում է ձայնի խռպոտություն, շնչարգելություն, անարդյունավետ չոր հազ, պարանոցի առաջային հատվածի ցավոտություն։ Հիվանդությունն կարող է ախտահարել նաև հոդերը։ Բնորոշ է կրծոսկրի աճառային միացումների ախտահարումը, որի արդյունքում հիվանդը ունենում է ցավեր կրծքավանդակում։ Կարող են ախտահարվել ծայրամասային հոդերը՝ բերելով այտուցվածության, ցավի։ Համեմատաբար հազվադեպ հանդիպող ախտանշաններից է աչքի բորբոքային հիվանդությունները, ընդհուպ կուրության զարգացում, մաշկային դրսևորումները՝ տարաբնույթ ցանավորումների, հանգույցների, խոցերի զարգացումով, արյունաստեղծ համակարգի փոփոխությունները՝ ապլաստիկ անեմիայի զարգացումով, միզասեռական համակարգի ախտահարումներ՝ ընդհուպ երիկամային անբավարարության ձևավորումով։ Վերոնշյալ ախտանշանները շատ ավելի հազվադեպ են, քան հիմնականները (ականջի, քթի,և շնճուղիների), բայց դրանց ի հայտ գալը կարող է հիվանդությունը դարձնել կյանքին վտանգավոր։ Այս հիվանդության համար հատուկ լաբորատոր և սպեցիֆիկ հետազոտություններ չկան, ախտորոշումը դրվում է կլինիկական նշանների և հետազոտությունների համակցությամբ։ Լաբորատոր հետազոտությունների տվյալներով սպեցիֆիկ մարկերներ չկան։ Արյան ընդհանուր քննությամբ՝ բորբոքային ցուցանիշների բարձրացում։ Հնարավոր է անեմիա, լեյկոցիտոզ։ Գործիքային հետազոտություններից՝ համակարգչային շերտագրություն, ՄՌՀ՝ շնչուղիների ախտահարման գնահատման համար։ Բիոպսիա՝ երբեմն կիրառվում է , սակայն միշտ չէ, որ հաստատող է։ Հաշվի առնելով այս հիվանդության դժվար ախտորոշումը՝ հիվանդները, ցավոք սրտի, շատ ուշ են հասնում ռևմատոլոգներին։ Բուժվում են ՔԿԱ-ի, թոքաբանի, ակնաբույժի, թերապևտի մոտ, և ուղղորդվում ռևմատոլոգի հիվանդության բավականին զարգացման ուշ փուլում։ Ուստի շատ կարևոր է նեղ մասնագետների համախմբված աշխատանքը, որը կլինի ի օգուտ բուժառուի։ Նախկինում այս հիվանդությունը ուներ բավականին բարձր մահացություն, որի պատճառը ուշ ախտորոշումն էր և բուժման անէֆեկտիվությունը։ Այժմ բժշկության զարգացումը, հատկապես աուտոիմուն հիվանդությունների ախտորոշման և բուժման ասպարեզում, բերել է այս հիվանդության վաղ ախտորոշման և բուժման բավականի բարձր էֆեկտիվության։

Սրտաբանի խորհրդատվությունը կարևոր է ոչ միայն արդեն առկա խնդիրների դեպքում, այլև սրտի առողջությունը կանխարգելիչ նպատակով գնահատելու համար։ Կան մի շարք նշաններ և ռիսկային գործոններ, որոնց առկայության դեպքում բժիշկի այցելությունը պետք չէ հետաձգել։ Սրտաբանի դիմելու հիմնական ցուցումները 1. Կրծքավանդակի ցավ կամ սեղմվածություն Հատկապես, եթե ցավը ճառագայթում է դեպի թևեր, վիզ կամ մեջք։ 2. Հևոց կամ շնչառության դժվարություն Նույնիսկ փոքր ֆիզիկական ակտիվությունից հետո։ 3. Արագ կամ անկանոն սրտի զարկեր Սրտխփոցներ, հևոց կամ ուժեղացված սրտի զարկեր։ 4. Բարձր արյան ճնշում Եթե ճնշումը մշտապես բարձր է և դեղորայքը բավարար արդյունք չի տալիս։ 5. Ընտանեկան պատմություն Եթե մոտ բարեկամներից որևէ մեկը երիտասարդ տարիքից ունեցել է սրտի հիվանդություն։ 6. Շաքարային դիաբետ Դիաբետը զգալիորեն բարձրացնում է սրտի հիվանդության առաջացման ռիսկը։ 7. Բարձր խոլեստերինի մակարդակ (հիպերխոլեստերինեմիա) Եթե արյան մեջ խոլեստերինը բարձր է։ 8. Ոտքերի այտուցվածություն և հևոց Կարող են վկայել սրտի անբավարարության մասին։ Կանխարգելում և բուժում Կանխարգելման հիմնական նպատակը սրտի հիվանդությունների զարգացումը կանխելն է և ռիսկի գործոնների նվազեցումը։ Իսկ բուժումը վերաբերում է արդեն առաջացած խնդիրների վերացմանը և կառավարմանը։ Սրտամկանի ինֆարկտ Սրտամկանի ինֆարկտը զարգանում է, երբ սրտի որոշ հատվածում արյան հոսքը նվազում է կամ ամբողջությամբ դադարում՝ առաջացնելով սրտամկանի վնասում։ Ամենահաճախ դիտվող ախտանիշը կրծքավանդակի ցավն է կամ անհարմարության զգացումը սրտի շրջանում, որը կարող է ճառագայթել դեպի ուս, ձեռք, թիակ, պարանոց կամ ծնոտ։ Այլ հնարավոր ախտանիշներ են. • շնչարգելություն, • սրտխառնոց, • արտահայտված թուլություն, • սառը քրտինք, • հոգնածության զգացում։ Ինչ անել Վերը նշված գանգատներն ունենալու դեպքում անհրաժեշտ է անհապաղ դիմել բժշկի։ Ինքնաբուժությամբ զբաղվելը խիստ վտանգավոր է և կարող է հանգեցնել ծանր հետևանքների։

Մաշկի սնկային վարակները համարվում են ամենատարածված մաշկային հիվանդություններից մեկը աշխարհում, որոնք հիմնականում առաջանում են Trichophyton, Microsporum և Epidermophyton սնկերի ազդեցությամբ։ Տարածվածություն Ըստ հետազոտությունների, աշխարհում բնակչության մոտ 20–25%-ը կյանքի ընթացքում առնվազն մեկ անգամ բախվում է մաշկի սնկային ախտահարման հետ: Սնկային ախտահարումները կարող են ազդել ցանկացած տարիքի մարդկանց վրա, սակայն առավել հաճախ հանդիպում են երեխաների և սպորտով զբաղվող անձանց մոտ։ Դրանք բնորոշվում են բարձր վարակելիությամբ և հաճախակի կրկնությամբ: Բացի այդ, սնկային վարակները տարածված են նաև տաք և խոնավ կլիմայական պայմաններում ապրող բնակչության շրջանում։ Կլինիկական դրսևորումներ Սնկային ախտահարման կլինիկական պատկերը կախված է վարակված սնկի տեսակից, ախտահարման տարածքից և հիվանդի իմունային համակարգից: Հիմնական դրսևորումները ներառում են՝ շրջանաձև, կարմրավարդագույն ուրվագծերով օջախներ, որոնց կենտրոնը հաճախ մնում է սպիտակ կամ նորմալ մաշկի գույնի: Երբեմն դիտվում է քոր, այրոց, թեփոտում կամ նույնիսկ փոքր բշտիկների առաջացում՝ հատկապես միջմատնային տարածություններում կամ գլխամաշկի վրա։ Ախտորոշում Սնկային ախտահարումը ախտորոշելու համար իրականացվում է քերուկ մաշկից՝ սնկերի հայտնաբերման նպատակով: Որոշ դեպքերում իրականացվում է ցանքս՝ սնկի տեսակը որոշելու համար: Բուժում Մաշկի սնկային ախտահարումների բուժումը կախված է ախտահարման տարածքից և ծանրությունից: • Թեթև և միջին ծանրության դեպքեր – առաջին հերթին օգտագործվում են տեղային հակասնկային միջոցներ: • Ծանր կամ տարածված դեպքեր – կիրառվում են համակարգային հակասնկային դեղեր 2–6 շաբաթ, դոզան անհատականացվում է: Որոշ դեպքերում բուժման ընթացքը կարող է երկարաձգվել՝ կրկնությունների ռիսկը նվազեցնելու համար։ Կանխարգելում • Պահպանեք անձնական հիգիենայի կանոնները, մի կիսվեք անձնական իրերով։ • Լոգանք ընդունեք քրտնելուց հետո։ Մի թողեք, որ ձեր մաշկի որոշ հատվածներ խոնավ մնան։ • Մի քայլեք ոտաբոբիկ հանրային լոգարաններում, շոգեբաղնիքներում կամ հանդերձարաններում։ • Կրեք մաքուր, չոր, բամբակյա ներքնազգեստ։ • Պահեք ձեր եղունգները կարճ և մաքուր։ • Մի կիսվեք սպորտային սարքավորումներով, սրբիչներով կամ այլ անձնական իրերով այլ մարդկանց հետ։ • Հողի հետ աշխատելիս կրեք պաշտպանիչ հագուստ, ինչպիսիք են ձեռնոցները, կոշիկները, երկար տաբատները և երկարաթև վերնաշապիկները։ Նշենք նաև, որ ընտանի կենդանիները կարող են հանդիսանալ սնկային վարակների աղբյուր, ուստի անհրաժեշտ է վերահսկել նրանց հիգիենան և առողջական վիճակը։ Եզրակացություն Մաշկի սնկային ախտահարումները տարածված, բայց բուժելի հիվանդություններ են: Հաջող բուժումն ու կանխարգելումը պահանջում է ամբողջական բուժման պլան, ներառյալ տեղային և համակարգային թերապիա, հիգիենիկ միջոցառումներ և հիվանդի կրթություն: Մաշկի սնկային ախտահարման մասին իրազեկությունը և ժամանակին բուժումը նվազեցնում են սանիտարական խնդիրներն ու հիվանդության տարածումը հասարակության մեջ: Բացի այդ, առողջ ապրելակերպի խրախուսումը, ներառյալ օրգանիզմի պաշտպանական ուժերի ամրապնդումը, կարևոր դեր ունի սնկային վարակների կանխարգելման գործում։

Բոտուլիզմը հազվադեպ հանդիպող վարակիչ հիվանդություն է, որն առաջանում է Clostridium botulinum բակտերիայի պատճառով։ Վտանգը կապված է նրա արտադրած թույնի հետ։ Թույնն արգելափակում է նյարդային համակարգի աշխատանքը, առաջացնում է լուծանք (պարալիզ) և կարող է հանգեցնել մահվան, եթե ժամանակին օգնություն չցուցաբերվի։ Գոյություն ունեն հիվանդության մի քանի հիմնական ձևեր։ Ամենից հաճախ հանդիպում է սննդային ձևը, որն առաջանում է վարակված սննդամթերք օգտագործելուց հետո։ Վերքային բոտուլիզմը զարգանում է բակտերիայի սպորների՝ վերքի մեջ ընկնելու դեպքում։ Մանկական բոտուլիզմ հանդիպում է մինչև մեկ տարեկան երեխաների մոտ, երբ սպորները սկսում են բազմանալ աղիքում։ Ավելի հազվադեպ դիտվում են նաև այլ տարբերակներ՝ աղիքային կոլոնիզացիա մեծահասակների մոտ, յաթրոգեն բոտուլիզմ բժշկական պրոցեդուրաներից հետո կամ վարակման չափազանց հազվադեպ ինհալացիոն ուղին։ Բոտուլիզմի ախտանշանները և պատճառները Բոտուլիզմի առաջին նշանները հաճախ կապված են տեսողության խանգարման հետ՝ երկտեսություն, մշուշոտ տեսողություն, բիբերի լայնացում։ Առաջանում են կախ ընկած կոպեր, բերանի չորություն, կուլ տալու և խոսքի դժվարություն։ Թույնի զարգացման հետ մեկտեղ այն առաջացնում է մկանային թուլություն, աղիքային և շնչառական խնդիրներ։ Ամենավտանգավոր դրսևորումը շնչառական մկանների լուծանքն է։ Ախտանշանները կարող են տարբերվել՝ կախված ձևից․ • Սննդային բոտուլիզմ․ որովայնի ցավ, սրտխառնոց, փսխում, փքվածություն, փորկապություն, տեսողության խանգարումներ, թուլություն։ • Վերքային բոտուլիզմ․ դանդաղ զարգացում (1–3 շաբաթ), թուլություն վերքի շուրջ, հնարավոր ջերմություն, ստամոքսային ախտանշանների բացակայություն։ Պատճառը միշտ նույնն է՝ Clostridium botulinum-ի բազմացումը և թույնի արտազատումը։ Բակտերիայի զարգացման համար անհրաժեշտ են որոշակի պայմաններ՝ թթվածնի ցածր պարունակություն, աղի և շաքարի պակաս, սխալ պահպանում կամ սննդի անբավարար ջերմային մշակում։ Վարակման աղբյուրն առավել հաճախ դառնում են առանց մանրէազերծման պատրաստված տնային պահածոները։ Բոտուլիզմի բարդություններ Բոտուլիզմի գլխավոր վտանգը շնչառական անբավարարությունն է, որն արագորեն հանգեցնում է մահվան առանց ապարատային օդափոխության։ Նույնիսկ բուժումից հետո հիվանդները կարող են երկար ժամանակ զգալ թուլություն և արագ հոգնածություն։ Մկանային ուժի վերականգնումը տևում է շաբաթներ կամ ամիսներ և երբեմն բարդանում է թոքաբորբով կամ նյարդային համակարգի խանգարումներով։ Ախտորոշում Բժիշկները բոտուլիզմ են կասկածում հիվանդի գանգատների հիման վրա՝ տեսողության հանկարծակի խանգարումներ, կուլ տալու և խոսքի դժվարություններ, մկանային թուլություն։ Մեծ նշանակություն ունի նաև վերջերս օգտագործված սննդամթերքի կամ վերքերի առկայության մասին տեղեկությունը։ Ախտորոշումը հաստատելու համար օգտագործվում են արյան, կղանքի կամ փսխման զանգվածների լաբորատոր հետազոտություններ։ Նմանատիպ դրսևորումներով հիվանդությունները բացառելու համար կարող են նշանակվել լրացուցիչ հետազոտություններ․ • համակարգչային կամ մագնիսառեզոնանսային տոմոգրաֆիա, • լյումբալ պունկցիա, • էլեկտրոմիոգրաֆիա։ Բուժում Թերապիայի հիմնական նպատակը թույնի արագ կապումն է և շնչառության պահպանումը։ Մեկ տարեկանից բարձր հիվանդներին ներարկում են հակաթույն (անտիտոքսին), որը կանխում է թույնի հետագա ազդեցությունը։ Շնչառական անբավարարության դեպքում անհրաժեշտ է թոքերի արհեստական օդափոխություն։ Մանուկների մոտ կիրառվում է հատուկ դեղամիջոց՝ բոտուլինային իմունոգլոբուլին (Baby BIG)։ Վերքային ձևի դեպքում բժիշկները լրացուցիչ իրականացնում են վնասված հյուսվածքների վիրաբուժական մշակում և նշանակում հակաբիոտիկներ։ Կանխատեսում Ժամանակին ախտորոշման դեպքում հիվանդների մեծ մասը ապաքինվում է։ Առաջին բարելավումները նկատվում են մի քանի ամսվա ընթացքում, սակայն լիարժեք վերականգնումը կարող է տևել մինչև մեկ տարի։ Այս ընթացքում հաճախ պահանջվում է վերականգնողական բուժում (ռեաբիլիտացիա) և աջակցող խնամք։ Կանխարգելում Բոտուլիզմը կարելի է կանխարգելել՝ պահպանելով սննդի մշակման և պահպանման կանոնները։ Սա հատկապես կարևոր է տնային պահածոյացման դեպքում։ Խորհուրդ է տրվում․ • պատրաստումից ոչ ուշ, քան 2 ժամ անց, սնունդը պահել սառնարանում, • թույնը քայքայելու համար սնունդը եռացնել առնվազն 10 րոպե, • չօգտագործել փքված կամ վնասված պահածոներ, • տնային պատրաստուկները մանրէազերծել ավտոկլավում 121°C ջերմաստիճանում առնվազն 30 րոպե, • դեն նետել տհաճ հոտով սննդամթերքը։ Վերքային բոտուլիզմի կանխարգելման համար կարևոր է ժամանակին մշակել վերքերը, չօգտագործել ոչ մանրէազերծված ասեղներ։ Բոտուլոտոքսինի ներարկումները թույլատրելի են միայն լիցենզավորված մասնագետների մոտ։

Կարմրուկը վարակիչ վիրուսային հիվանդություն է, որն առաջացնում է ջերմություն, հազ և բնորոշ մաշկային ցան։ Վարակը փոխանցվում է օդակաթիլային ճանապարհով և կարող է հանգեցնել ծանր բարդությունների, ներառյալ՝ թոքերի և գլխուղեղի բորբոքում։ Բացի այդ, տարած կարմրուկը թուլացնում է իմունիտետը՝ մարդուն ավելի զգայուն դարձնելով այլ վարակների նկատմամբ։ Մինչև զանգվածային պատվաստումների ի հայտ գալը, կարմրուկն ամեն տարի միլիոնավոր կյանքեր էր խլում ամբողջ աշխարհում։ Հիվանդությունը նաև անվանում են սովորական կարմրուկ, 10-օրյա կարմրուկ կամ rubeola։ Այն պետք է տարբերել կարմրախտից (գերմանական կարմրուկից) – դա բոլորովին այլ վարակ է։ Կարմրուկի ախտանշանները Հիվանդության նշանները զարգանում են աստիճանաբար։ Սկզբում հայտնվում են բարձր ջերմություն, հազ, քթահոսություն և աչքերի կարմրություն։ 2–3 օր հետո բերանի խոռոչում առաջանում են բնորոշ սպիտակ բծեր կարմիր կետերի ֆոնին, որոնք կոչվում են Կոպլիկի բծեր։ Այնուհետև, հիվանդության մոտավորապես 3–5-րդ օրը, դրսևորվում է ցանը։ Հիմնական ախտանշանները. • բարձր ջերմություն • չոր հազ • կարմիր կամ բորբոքված աչքեր • քթահոսություն • թուլություն, հոգնածություն • սպիտակ բծեր կարմիր եզրագծով բերանում • ընդարձակ մաշկային ցան • կոկորդի և մկանների ցավեր • գլխացավ • երբեմն՝ մարսողական խանգարումներ (փսխում, փորլուծություն, որովայնի ցավ) Ցանը սովորաբար սկսվում է դեմքից, այնուհետև տարածվում է մարմնով ներքև՝ պարանոց, կուրծք, մեջք, ձեռքեր, ոտքեր։ Բաց մաշկ ունեցող մարդկանց մոտ այն կարմիր է թվում, մուգ մաշկ ունեցողների մոտ՝ կարող է լինել մանուշակագույն կամ ավելի քիչ նկատելի։ Բծերը կարող են միաձուլվել միմյանց հետ, բայց քորը հազվադեպ է առաջանում։ Պատճառներ և փոխանցման ուղիներ Հիվանդության հարուցիչն է կարմրուկի վիրուսը (Morbillivirus)։ Այն տարածվում է օդով՝ հիվանդի հազի, փռշտոցի, խոսելու կամ շնչելու ժամանակ։ Վիրուսի մասնիկները կարող են մնալ օդում և մակերեսների վրա մինչև երկու ժամ այն բանից հետո, երբ վարակված մարդը հեռացել է։ Վարակվել հնարավոր է`• հիվանդ մարդու կողքին գտնվելով • ձեռքսեղմման, համբույրի, համատեղ ուտելիք կամ ըմպելիք ընդունելու միջոցով • այն առարկաների և մակերեսների միջոցով, որոնց վրա հայտնվել են վիրուսային մասնիկներ • մորից երեխային հղիության, ծննդաբերության կամ կրծքով կերակրման ժամանակ Կարմրուկը ամենավարակելի հիվանդություններից մեկն է. եթե սենյակում կա մեկ հիվանդ և 10 չպատվաստված մարդ, ապա նրանցից 9-ը կվարակվի։ Վարակի փոխանցման վտանգը պահպանվում է առաջին ախտանշանների ի հայտ գալու պահից՝ ցանից 4 օր առաջ և ևս 4 օր հետո։ Ռիսկի գործոններ Ծանր ընթացքն ու բարդություններն ավելի հաճախ զարգանում են՝ • 5 տարեկանից ցածր երեխաների և 20 տարեկանից բարձր մեծահասակների մոտ • հղի կանանց մոտ • թուլացած իմունային համակարգ ունեցող մարդկանց մոտ Կարմրուկի բարդությունները Վարակի հետևանքները կարող են լինել թե՛ թեթև, թե՛ կյանքին սպառնացող։ • օտիտ (ականջի բորբոքում) • ջրազրկում՝ ուժեղ փորլուծության պատճառով • բրոնխիտ, լարինգիտ • թոքաբորբ (պնևմոնիա) • տեսողության կորուստ • էնցեֆալիտ (գլխուղեղի այտուց) • ենթասուր սկլերոզացնող պանէնցեֆալիտ`նյարդային համակարգի հազվագյուտ, բայց մահացու վարակ, որն առաջանում է տարիներ անց • կարմրուկի ներառական էնցեֆալիտ (MIBE), ավելի հաճախ՝ իմունոդեֆիցիտ ունեցող մարդկանց մոտ • մահ Հղիության ընթացքում վարակվելիս մեծանում է վաղաժամ ծննդաբերության և երեխայի ցածր քաշի ռիսկը։ Ախտորոշում Բժիշկը կարող է կարմրուկ կասկածել ցանի արտաքին տեսքի և հիվանդի բողոքների հիման վրա։ Հաստատման համար օգտագործում են՝ • արյան անալիզ • քթից կամ կոկորդից քսուք • միզի հետազոտություն Բուժում Կարմրուկի դեմ հատուկ դեղամիջոց գոյություն չունի։ Հիվանդությունը տևում է մոտ 10–14 օր, եթե բարդություններ չեն առաջանում։ Ստացիոնար պայմաններում հիվանդներին կարող են նշանակել վիտամին A, ինչը նվազեցնում է ծանր հետևանքների հավանականությունը։ Սակայն ինքնուրույն ընդունել այն չի կարելի. գերդոզավորումը վտանգավոր է լյարդի և այլ օրգանների համար։ Տանը ախտանշանները մեղմելու համար խորհուրդ են տալիս. • շատ հեղուկներ խմել • պահպանել անկողնային ռեժիմ • ընդունել ջերմիջեցնող և ցավազրկող միջոցներ (պարացետամոլ, իբուպրոֆեն) • կոկորդը աղի լուծույթով ողողել Անհապաղ պետք է դիմել հիվանդանոց, եթե առկա են. • դժվարացած շնչառություն • կրծքավանդակի ցավեր • լույսի նկատմամբ զգայունություն • ուժեղ գլխացավ կամ պարանոցի կարծրություն • գիտակցության մթագնում • ուժեղ փսխում կամ փորլուծություն Կանխատեսում Կարմրուկը կարող է ծանր ընթացք ունենալ. հիվանդացած մարդկանց մոտավորապես 2-ը 5-ից կարիք ունի հոսպիտալացման։ Նույնիսկ ապաքինվելուց հետո մարդն ավելի խոցելի է մնում այլ վարակների նկատմամբ։ Վտանգավոր բարդությունները կարող են զարգանալ հիվանդությունը տանելուց ամիսներ կամ նույնիսկ տարիներ անց։ Կանխարգելում Պաշտպանվելու լավագույն միջոցը պատվաստումն է։ Պատվաստումներն արվում են մանկական տարիքում, բայց անհրաժեշտության դեպքում դրանք կարող են անել նաև մեծահասակները։ Վարակման դեպքերը պատվաստումից հետո շատ հազվադեպ են, հատկապես եթե երկու դեղաչափն էլ ստացվել է։ Միայն մեկ դեղաչափը ապահովում է ավելի թույլ պաշտպանություն։