Բարձր զարկերակային ճնշում՝ լուռ վտանգ
04 Օգոստոս 2025
Բարձր զարկերակային ճնշումը՝ հիպերթենզիան, այն հիվանդություններից է, որոնք չեն աղմկում, բայց աղետալի հետևանքներով են ավարտվում։ Սկզբում՝ ոչ մի տագնապ, ոչ մի զգուշացնող ազդակ։ Իսկ հետո՝ ինֆարկտ, ինսուլտ, երիկամային անբավարարություն։ Այս հիվանդությունը հաճախ անվանում են «լուռ մարդասպան», քանի որ այն կարող է տարիներով զարգանալ առանց ակնհայտ ախտանիշների։
Այնուամենայնիվ, կանխարգելել հնարավոր է՝ եթե գիտես ինչ փնտրել։
Ի՞նչ է բարձր զարկերակային ճնշումը
Բարձր է համարվում այն զարկերակային ճնշումը, որի սիստոլիկ (վերին) արժեքը գերազանցում է 140 մմ սնդիկի սյունը, իսկ դիաստոլիկը (ստորին)՝ 90 մմ սնդիկի սյունը։ Բայց թվերը միայն կես պատմությունն են։ Կան մարդիկ, որոնց ճնշումը օրեր շարունակ 150/95 է, բայց իրենք դա ընկալում են որպես «ինքնատիպություն», ոչ թե՝ հիվանդություն։ Մինչդեռ այդ վիճակում օրգանիզմը արդեն հայտնվում է մշտական սթրեսի մեջ՝ սպառնալով սրտի, ուղեղի, երիկամների և այլ օրգանների առողջությանը։
Ինչու՞ է հիպերթենզիան վտանգավոր
Ճնշման բարձրացումը ինքնին դեռ խնդիր չէ, խնդիր է ճնշման կայուն բարձրացված վիճակը, որն օրգանիզմում առաջացնում է անոթների խտացում, սրտի մեծացում, արյան շրջանառության խանգարում։
Հիպերթենզիան կարող է հանգեցնել՝
• Սրտամկանի ինֆարկտի
• Ինսուլտի
• Երիկամային անբավարարության
• Հանկարծամահության
• Տեսողության վատացման և կուրության
Որտեղի՞ց է սկսվում հիպերթենզիան
Հիպերթենզիան լինում է երկու հիմնական ձևով.
1. Առաջնային (էսսենցիալ) — զարգանում է առանց միանշանակ պատճառի, սակայն կապ ունի գենետիկայի, սթրեսի, կենսակերպի հետ։ Սովորաբար՝ դանդաղ է զարգանում։
2. Երկրորդային (սիմպտոմատիկ) — հետևանք է այլ հիվանդությունների՝ երիկամների, վահանագեղձի, սրտի կամ հորմոնալ խանգարումների։
Երկրորդային հիպերթենզիան, ի տարբերություն առաջնայինի, հաճախ ընթանում է ավելի ագրեսիվ՝ պահանջելով պատճառի արագ հայտնաբերում և թիրախային բուժում։
Որո՞նք են հիպերթենզիայի փուլերը
Բժիշկները գնահատում են հիվանդության զարգացումն ըստ հետևյալ չափանիշների՝
• 1-ին փուլ — երբ չկան օրգանային վնասումներ
• 2-րդ փուլ — թիրախ օրգանների՝ սրտի, ուղեղի, երիկամների փոքր ախտահարում
• 3-րդ փուլ — արդեն առկա են սրտի կաթված, ինսուլտ կամ երիկամային անբավարարություն
Որո՞նք են հիպերթենզիայի աստիճանները
Բժիշկները բարձր ճնշման սաստկությունը գնահատում են ըստ այն բանի, թե որքանով է բարձր սիստոլիկ (վերին) և դիաստոլիկ (ստորին) ցուցանիշը։ Ահա համընդհանուր դասակարգումը՝
• Օպտիմալ ճնշում — երբ ճնշումը կազմում է շուրջ 120/80 մմ սնդիկի սյուն։ Սա համարվում է իդեալական։
• 1-ին աստիճանի հիպերթենզիա — սիստոլիկ ճնշումը 140-ից 159, իսկ դիաստոլիկը 90-ից 99։
• 2-րդ աստիճան — սիստոլիկը 160-ից 179, դիաստոլիկը՝ 100-ից 109։ Այստեղ արդեն կարիք կա մշտական դեղորայքային վերահսկման։
• 3-րդ աստիճան — ճնշումը գերազանցում է 180/110, և սա կարող է հանդիսանալ սրտի, ուղեղի ու երիկամների սուր վնասման ռիսկային վիճակ։
Երբ ճնշումը վերածվում է կրիզի
Հիպերտոնիկ կրիզը հիպերթենզիայի ամենավտանգավոր դրսևորումներից է։ Դա սուր վիճակ է, երբ ճնշումը կտրուկ բարձրանում է՝ ուղեկցվելով գլխացավով, տեսողության խանգարումներով, սրտխփոցով, սրտի շրջանում ցավով կամ շնչառական ծանրությամբ։ Եթե ժամանակին չմիջամտվի, հիպերտոնիկ կրիզը կարող է հանգեցնել ուղեղային արյունազեղման կամ սրտի կաթվածի։Ո՞վ է ռիսկի խմբում
Հիպերթենզիայի զարգացմանը նպաստող գործոնները կարելի է բաժանել 2 խմբի՝
Չփոփոխվող (գենետիկ, կենսաբանական)
• Տարիք (հատկապես՝ 40-ից հետո)
• Սեռ (տղամարդիկ ավելի հաճախ՝ մինչև 60, կանայք՝ հետդաշտանադադարային շրջանում)
• Ժառանգականություն
Փոփոխվող (կենսակերպի հետ կապված)
• Ավելորդ քաշ
• Նստակյաց կենսակերպ
• Աղի, յուղոտ սնունդ
• Սթրեսային վիճակներ
• Ծխախոտ, ալկոհոլ
• Քնի խանգարումներ
• Քրոնիկ հիվանդություններ՝ շաքարային դիաբետ, երիկամային խնդիրներ և այլն:Որո՞նք են վտանգված օրգանները
Բարձր ճնշման թիրախում հայտնվում են հատկապես այն օրգանները, որոնք ապահովում են մեր կյանքի ամենակարևոր ֆունկցիաները։
1. Սիրտ — ձախ փորոքի հիպերտրոֆիա, անգինա, ինֆարկտ
2. Գլուխ (ուղեղ) — ինսուլտ, հիշողության անկում, թրոմբոզ
3. Երիկամներ — ֆիլտրացիայի նվազում, անբավարարություն
4. Աչքեր — ռետինոպաթիա, տեսողության կտրուկ վատացում
5. Անոթներ — աորտայի լայնացում, անևրիզմա
Ինչպե՞ս հասկանալ, որ ճնշումը բարձր է
Հիպերթենզիայի ամենամեծ խնդիրն այն է, որ այն երկար ժամանակ կարող է ոչ մի ախտանիշ չտալ։ Բայց երբեմն մարդիկ նշում են հետևյալը՝
• Գլխացավ, հատկապես՝ պարանոցում
• Գլխապտույտ
• Սրտխփոց, անհանգիստ սրտի աշխատանք
• Տեսողության անորոշություն
• Քնի խանգարումներ
• Աշխատունակության անկում
• Սպոնտան հոգնածություն
Ի՞նչ անել՝ եթե արդեն ունեք բարձր ճնշում
Հիպերթենզիան բուժվում է, բայց ոչ՝ միայն դեղորայքով։ Առաջին քայլը՝ կյանքի ոճի փոփոխությունն է։
Ինչպես վերահսկել
1. Չափեք ճնշումը պարբերաբար։ Եթե այն հաճախ բարձր է՝ խորհրդակցեք բժշկի հետ։
2. Սահմանափակեք աղը և կենդանական ճարպերը։
3. Ջանացեք նիհարել, եթե ունեք ավելորդ քաշ։
4. Խուսափեք ծխախոտից ու ալկոհոլից։
5. Ակտիվ եղեք ֆիզիկապես։ Օրական ընդամենը 30 րոպե քայլելը կարող է էական փոփոխություն բերել։
6. Կառավարեք սթրեսը։ Հոգեկան լարվածությունը՝ սրտի լուռ թշնամին է։
7. Հետևեք բժշկի ցուցումներին ու մի դադարեցրեք դեղորայքը ինքնուրույն։
Բարձր զարկերակային ճնշումը մահացու չէ, եթե վերահսկվում է։ Այն դառնում է վտանգավոր, երբ անտեսվում է։ Ուստի՝ եղեք տեղեկացված և զգոն։