Կատարակտ

Հազը օրգանիզմի պաշտպանական ռեֆլեքս է, որը կարևոր դեր ունի շնչառական համակարգի բնածին իմունիտետի գործունեության մեջ։ Այն օգնում է ազատվել շնչուղիներում կուտակված լորձից, միկրոօրգանիզմներից և այլ գրգռիչներից։ Հազի մեխանիզմը ներառում է երեք փուլ՝ ներշնչում, սեղմում և արտաշնչում։ Հազի արդյունավետությունը կախված է մի շարք գործոններից՝ • շնչուղիների բավարար տրամաչափից (նեղացումը նվազեցնում է հազի արդյունավետությունը), • լորձի հատկություններից, • շնչառական մկանների ուժից։ Շատ կարևոր է չճնշել հազային ռեֆլեքսը, եթե չի հայտնաբերվել և բուժվել դրա հիմնական պատճառը։ Հազը հանդիպում է բոլոր երեխաների մոտ, այդ թվում՝ անհաս նորածինների մոտ (մոտ 27 շաբաթական գեստացիոն տարիքի 10%-ի, և հասուն նորածինների 90%-ի մոտ)։ Այն շնչառական համակարգի հիվանդությունների հիմնական կլինիկական նշաններից է, սակայն կարող է լինել նաև ոչ շնչառական պատճառներով։ Տարբերում են հազի երեք հիմնական տեսակ՝ • Նորմալ (սպասվող)՝ վիրուսային վարակների ժամանակ • Սպեցիֆիկ՝ հանկարծակի շնչահեղձությամբ, կրկնվող թոքաբորբերի, նորածնային շրջանում, նյարդամկանային խանգարումների կամ կրծքավանդակի/դիմածնոտային անոմալիաների դեպքում • Ոչ սպեցիֆիկ՝ չոր հազ առանց հաստատված շնչառական հիվանդության (կարող է ինքնուրույն անցնել) Հազը դասակարգվում է նաև՝ 1․ Պատճառների հիման վրա, 2․ Տևողությամբ՝ սուր՝ մինչև 4 շաբաթ, քրոնիկ՝ 4 շաբաթից ավելի, 3․ Բնույթով՝ չոր և խորխոտ (թաց)։ Սուր հազ Երեխաների մոտ ամենահաճախ սուր հազը կապված է վերին շնչուղիների վիրուսային վարակների հետ։ Այն սովորաբար պահպանվում է վարակից հետո և հիմնականում չի պահանջում լրացուցիչ հետազոտություններ։ Եթե հազը համառ է, ունի երկար տևողություն (ավելի քան 4 շաբաթ) կամ ուղեկցվում է այլ ախտանշաններով, անհրաժեշտ է դիմել բժշկի։ Սուր հազ կարող է առաջանալ նաև օտար մարմնի ասպիրացիայի հետևանքով, հատկապես 3–5 տարեկան երեխաների մոտ, որոնք հաճախ տարբեր առարկաներ են դնում բերանը։ Նման դեպքերում անհրաժեշտ է անհապաղ դիմել բժշկի։ Սուր հազը կարող է վկայել ինչպես շնչառական, այնպես էլ ոչ շնչառական հիվանդությունների մասին։ Շնչառական պատճառներից են՝ • նազոֆարինգիտ, • սինուսիտ, • կեղծ կրուպ, • տրախեիտ, • բրոնխիտ, • թոքաբորբ, • ասթմա։ Ոչ շնչառական պատճառներից կարող են լինել՝ նյարդաբանական խանգարումներ, սրտի բնածին արատներ և այլ խնդիրներ։ Ամենահաճախ սուր հազը հանդիպում է մրսածության ժամանակ։ Այն կարող է ուղեկցվել փռշտոցով, ջերմությամբ, քթահոսությամբ, քթի փակվածությամբ, գլխացավով և կոկորդացավով։ Այս նշանները հիմնականում բնորոշ են ինքնալավացող վերին շնչուղիների վիրուսային վարակներին և չեն պահանջում հակաբակտերիալ դեղորայք։ Սակայն, եթե հազը ուղեկցվում է արագ շնչառությամբ, բարձր ջերմությամբ, թուլությամբ կամ երեխայի խմելուց հրաժարմամբ՝ անհրաժեշտ է բժշկական խորհրդատվություն՝ ախտորոշումը ճշգրտելու և բուժում սկսելու համար։ Քրոնիկ հազ Քրոնիկ հազը բնորոշվում է երկարատևությամբ (ավելի քան 4 շաբաթ) և կարող է ուղեկցվել սուլոցով, այրոցով, շնչառության դժվարացմամբ, քթի փակվածությամբ, ձայնի խռպոտությամբ։ Բժշկի դիմելը պարտադիր է, եթե՝ • հազը հաճախակի է և չի դադարում, • առկա է հաչոցանման կամ գիշերային հազ, • լսվում է սուլոց, • հազը կոպիտ է և ուղեկցվում է խորխի առատությամբ։ Քրոնիկ հազը կարող է հանդիպել ինչպես վաղ, այնպես էլ ավագ տարիքի երեխաների մոտ։ • Մինչև 5 տարեկանների դեպքում պատճառ են լինում վարակները, ասթման, օտար մարմնի ասպիրացիան, պասիվ ծխելը կամ զարգացման բնածին արատները։ • 5 տարեկանից բարձր երեխաների մոտ՝ ասթման, ձգձգվող բակտերիալ բրոնխիտը, ալերգիկ վիճակները, քթի կաթիլների երկարատև օգտագործումը և պասիվ ծխելը։ Ինչ անել Աշնանը, երբ ակտիվանում են վիրուսային վարակները, հատկապես կարևոր է ժամանակին նկատել հազի նշանները և ճիշտ արձագանքել։ Եթե ձեր երեխան հազում է, մի սպասեք, որ այն ինքնուրույն կանցնի․ դիմեք մանկաբույժի։ Մեր կլինիկայի փորձառու մասնագետները կհաստատեն պատճառը, կնշանակեն համապատասխան բուժում և անհրաժեշտության դեպքում կիրականացնեն ժամանակակից ախտորոշում։ Մեր կլինիկայում հասանելի են բոլոր անհրաժեշտ ախտորոշիչ մեթոդները՝ ապահով և արդյունավետ բուժման համար։

Դուպլեքս հետազոտությունը ժամանակակից ուլտրաձայնային մեթոդ է, որը հնարավորություն է տալիս գնահատել ստորին վերջույթների արյան շրջանառության վիճակը և անոթների կառուցվածքային փոփոխությունները։ Այս մեթոդի միջոցով կարելի է պարզել անոթների անցանելիությունը, նեղացումների աստիճանը, անոթի պատի և լուսանցքի վիճակը, չափել անոթի տրամագիծը, գնահատել արյան հոսքի արագությունը, ինչպես նաև հայտնաբերել դեֆորմացիաներ և աթերոսկլերոտիկ վահանիկների առկայություն։ Դուպլեքս հետազոտության առավելությունները • Անցավ է և կարճատև (տևում է մոտ 15–30 րոպե) • Բացարձակապես անվտանգ է, կարելի է կատարել նաև հղիների դեպքում • Մատչելի և բարձր ինֆորմատիվ մեթոդ է • Չունի տարիքային կամ սեռային սահմանափակումներ Ե՞րբ է անհրաժեշտ կատարել հետազոտությունը • Ոտքերի այտուց • Ծանրության կամ անհարմարության զգացում ստորին վերջույթներում • Ցավեր և մկանային լարվածություն քայլելու ժամանակ (10, 50 կամ 100 մետր անցնելուց հետո) • Վիզուալ տեսանելի երակային հանգույցներ • Մաշկի գույնի փոփոխություններ • Թմրածության զգացողություն • Անոթային «աստղիկներ» կամ ենթամաշկային երակների արտահայտված փոփոխություններ • Շաքարային դիաբետ Ռիսկի խմբում են գտնվում • Զարկերակային հիպերտենզիա ունեցող անձինք • Սիրտանոթային հիվանդություններով տառապողները • Ճարպակալում ունեցող մարդիկ • Աթերոսկլերոզով և բարձր խոլեսթերինով անձինք • Շաքարային դիաբետ ունեցող հիվանդներ • Ծխախոտ օգտագործողները Դուպլեքս հետազոտությունը կարևոր նշանակություն ունի անոթային հիվանդությունների վաղ ախտորոշման համար։ Այն թույլ է տալիս ժամանակին բացահայտել շրջանառության խանգարումները, նշանակել համապատասխան բուժում և կանխել հնարավոր բարդությունների զարգացումը։

Արգանդի էնդոմետրիումի պոլիպը՝ արգանդի խոռոչի լորձաթաղանթի բարորակ աճն է։ Հաճախությունը մեծանում է վերարտադրողական տարիքում և պրեմենոպաուզալ շրջանում։ Արգանդի պոլիպների զարգացմանը նպաստող հիմնական գործոններն են 1. Հորմոնալ անհավասարակշռությունը Էստրոգենի մակարդակի բարձրացումը և պրոգեստերոնի ցածր մակարդակը հանգեցնում են արգանդի լորձաթաղանթի հիպերպլազիայի (չափազանց մեծացման), որը նպաստում է պոլիպների առաջացմանը։ 2. Բորբոքային և վարակիչ պրոցեսներ Քրոնիկ բորբոքումները, ինչպիսիք են էնդոմետիտը, և վարակները, այդ թվում՝ սեռական ճանապարհով փոխանցվող հիվանդությունները, կարող են խաթարել էնդոմետրիումի բջջային պրոցեսները և նպաստել դրա ոչ տիպիկ աճին։ 3. Մեխանիկական վնասվածք Արգանդի լորձաթաղանթի վնասվածքը, վիժումները, ախտորոշիչ կյուրետաժը կարող են պոլիպների պատճառ դառնալ։ 4. Էնդոկրին հիվանդություններ 2-րդ տիպի շաքարախտով, պոլիկիստոզ ձվարանների համախտանիշով և վահանաձև գեղձի դիսֆունկցիայով տառապող կանայք ունեն պոլիպների զարգացման ավելի մեծ ռիսկ։ 5. Ավելորդ քաշ և նստակյաց ապրելակերպ Ճարպակալումը և ցածր ֆիզիկական ակտիվությունը կարող են ազդել հորմոնալ հավասարակշռության վրա, ինչը, իր հերթին, մեծացնում է պոլիպների առաջացման ռիսկը։ 6. Գենետիկ նախատրամադրվածություն Գինեկոլոգիական հիվանդությունների և վերարտադրողական համակարգի ուռուցքների նկատմամբ ժառանգական նախատրամադրվածությունը նույնպես կարող է լինել ռիսկի գործոն։ 7. Վաղ դաշտան (վաղ մենարխե) կամ ուշ դաշտանադադար 12 տարեկանից վաղ դաշտանային ցիկլը կամ ավելի ուշ դաշտանադադարը կապված են էստրոգենի մակարդակի բարձրացման հետ, ինչը մեծացնում է ռիսկը։ Ախտանշաններ Շատ դեպքերում պոլիպների առկայությամբ բուժառուն կարող է չունենալ որևէ գանգատ։ Սակայն երբեմն նկատվում է՝ • Անկանոն կամ միջդաշտանային արյունահոսություններ • Առատ դաշտան • Ցավեր ստորորովայնային շրջանում • Անպտղություն Ախտորոշում Պոլիպը հնարավոր է հայտնաբերել՝ • Ուլտրաձայնային հետազոտությամբ (սոնոգրաֆիա) • Հիստերոսոնոգրաֆիայով • Հիստերոսկոպիայով (որն էլ համարվում է «ոսկե ստանդարտ») Բուժում Պոլիպի հեռացումը հիմնականում կատարվում է հիստերոսկոպիայի միջոցով, ապահովելով և՛ ախտորոշիչ, և՛ բուժական նպատակ։ Հեռացված նյութը պարտադիր ուղարկվում է հիստոպաթոլոգիական հետազոտության՝ չարորակ բջիջները բացառելու համար։ Կանխարգելում և հսկողություն • Պարբերական գինեկոլոգիական զննում • Վաղ ախտորոշման համար սոնոգրաֆիա • Հորմոնալ հավասարակշռության կարգավորում Արգանդի պոլիպները հիմնականում բարորակ են և հաջողությամբ բուժվում են։ Ժամանակին հայտնաբերումն ու ճիշտ մոտեցումը կարևոր են ինչպես կանանց առողջության, այնպես էլ վերարտադրողական գործառույթի պահպանման համար։

Դեմոդեկոզը աչքերի և կոպերի տարածված, բայց հաճախ անտեսվող բորբոքային հիվանդություն է, որը պայմանավորված է մաշկի վրա մշտապես ապրող միկրոսկոպիկ տիզերի՝ Demodex folliculorum և Demodex brevis–ի չափազանց ակտիվ բազմացմամբ։ Այս տզերը բնական պայմաններում ապրում են յուրաքանչյուր մարդու մաշկի վրա՝ մազերի ֆոլիկուլներում և մեյբոմյան գեղձերի մեջ։ Նրանց կենսագործունեությունը սովորաբար վնաս չի հասցնում, սակայն երբ նրանց քանակը գերազանցում է նորման, սկսվում է բորբոքային ռեակցիա, որը կարող է ուղեկցվել գրգռվածությամբ, քորով և աչքի մակերեսի խանգարումներով։ Տիզերի ակտիվացման պատճառները բազմազան են։ Դրանք սովորաբար կապված են օրգանիզմի ընդհանուր վիճակի և արտաքին գործոնների հետ։ Հիմնական պատճառներն են՝ • Իմունային համակարգի թուլացումը, որը կարող է առաջանալ երկարատև սթրեսի, քրոնիկական հիվանդությունների կամ վարակների ֆոնին։ • Մաշկի բարձր յուղոտությունը, որը նպաստում է տզերի բազմացմանը՝ ստեղծելով նրանց համար բարենպաստ միջավայր։ • Հորմոնալ անհավասարակշռությունը, օրինակ՝ վահանաձև գեղձի կամ ձվարանների ֆունկցիոն խանգարումները։ • Տարիքային փոփոխությունները, քանի որ դեմոդեկոզը առավել հաճախ հանդիպում է միջին և բարձր տարիքի մարդկանց մոտ։ • Անբավարար հիգիենան և կոսմետիկայի չարաշահումը, հատկապես յուղային քսուքների ու թարթչաներկի հաճախակի օգտագործումը։ Այս գործոնների միաժամանակյա ազդեցության դեպքում Demodex տզերը սկսում են արագ բազմանալ՝ առաջացնելով աչքերի և կոպերի բորբոքում։ Ախտանիշներ Դեմոդեկոզը զարգանում է աստիճանաբար։ Սկզբում մարդը կարող է պարզապես նկատել թեթև քոր կամ մրմռոց կոպերի շրջանում, սակայն ժամանակի ընթացքում գանգատները դառնում են ավելի արտահայտված։ Ամենահաճախ հանդիպող ախտանիշներն են՝ • Կոպերի քոր և մրմռոց, հատկապես առավոտյան ժամերին։ • Կարմրություն, այտուց և ծանրության զգացում։ • Թարթիչների արմատներում դեղնասպիտակավուն կեղևներ կամ արտադրություն։ • Արցունքահոսություն, ավազի հատիկի կամ օտար մարմնի զգացողություն։ • Կոպեզրերի կրկնվող բորբոքումներ, երբեմն նաև եղջերաթաղանթի և շաղկապենու ներգրավմամբ։ Եթե տզերը ներգրավում են մեյբոմյան գեղձերը, կարող է առաջանալ մեյբոմյան դիսֆունկցիա՝ աչքերի խրոնիկական չորությամբ, գրգռվածությամբ և լույսի նկատմամբ զգայունությամբ։ Ախտորոշում Դեմոդեկոզի ախտորոշումը հաստատվում է ակնաբույժի կողմից՝ թարթիչների մանրադիտակային հետազոտությամբ։ Լաբորատոր կերպով հայտնաբերվում են տզերն ու նրանց ձվադրումները։ Բացի այդ, գնահատվում է եղջերաթաղանթի և արցունքային շերտի վիճակը՝ բորբոքման աստիճանը որոշելու և բարդությունները կանխելու նպատակով։ Բուժման ժամանակակից մոտեցումներ Դեմոդեկոզի բուժումը երկարատև է և պահանջում է համալիր մոտեցում։ Այն պետք է միաժամանակ վերացնի բորբոքումը, նվազեցնի տզերի ակտիվությունը և վերականգնի կոպերի նորմալ ֆունկցիան։ Բուժման հիմնական ուղղությունները հետևյալն են․ 1. Կոպերի և թարթիչների հիգիենա • Ամենօրյա մաքրում հատուկ լոսյոններով կամ cleansing wipes-երով՝ արտադրությունն ու տզերի արտազատումները հեռացնելու համար։ • Տաք կոմպրեսների կիրառություն՝ մեյբոմյան գեղձերի աշխատանքը կարգավորելու նպատակով։ 2. Տեղային բուժում • Քսուքներ և կաթիլներ, որոնք պարունակում են հակատզային բաղադրիչներ, օրինակ՝ ծառի թեյի յուղ, մետրոնիդազոլ կամ ivermectin։ • Հակաբորբոքային միջոցներ 3. Համակարգային թերապիա • Ծանր դեպքերում նշանակվում են պերօրալ դեղամիջոցներ՝ միայն ակնաբույժի հսկողությամբ։ 4. Աջակցող միջոցառումներ • Արհեստական արցունքներ և խոնավեցնող կաթիլներ՝ աչքերի չորության դեմ։ • Ապրելակերպի շտկում՝ առողջ սնունդ, բավարար քուն և սթրեսի նվազեցում։ Պրոֆիլակտիկա և կանխարգելում Դեմոդեկոզի կրկնությունից խուսափելու համար կարևոր է հետևողական խնամքը։ Անհրաժեշտ է պահպանել կոպերի և թարթիչների մաքրությունը, սահմանափակել յուղային կոսմետիկայի օգտագործումը և խուսափել հին կամ կիսված դիմահարդարումից։ Բացի այդ, աչքերի քորի կամ կարմրության դեպքում պետք է ժամանակին դիմել ակնաբույժի՝ խուսափելու համար բարդություններից։ Եզրակացություն Դեմոդեկոզը չի սպառնում տեսողությանը, սակայն այն կարող է լրջորեն ազդել կյանքի որակի վրա՝ առաջացնելով մշտական դիսկոմֆորտ, գրգռվածություն և գեղագիտական անհարմարություն։ Ժամանակին ախտորոշումը, հիգիենայի պահպանությունը և համալիր բուժումը հնարավորություն են տալիս վերահսկել հիվանդության ընթացքը և կանխել դրա կրկնությունը։